In het vorige artikel, deel 4 van deze reeks, zagen we dat na de Zesdaagse Oorlog de Gazastrook en de Westoever niet meer door Egypte en Jordanië geregeerd werden, maar onder Israëlisch beheer kwamen. Daardoor werden die gebieden ook weer toegankelijk voor Joden. De inmiddels opgerichte PLO had zich ten doel gesteld om heel Palestina (de Westoever, Gazastrook én Israël) te bevrijden van de Joden. Terreur werd hun wapen. Aanvallen, bomaanslagen, zelfmoordaanslagen, vliegtuigkapingen en ander geweld werden het handelsmerk van de islamitisch georiënteerde PLO. Palestijnen die daarbij omkwamen werden steevast ‘martelaren’ genoemd, van wie de familie financieel ruim gecompenseerd werd. Zo werden en worden ook vandaag de doden in de strijd tegen Israël ‘martelaren’ genoemd. Ze hebben immers hun offers voor de islam gebracht.
Om aan die terreur een eind te maken werden uiteindelijk in 1993 de Oslo-akkoorden gesloten. Daar werd besloten om een Palestijnse regering te vormen: de Palestijnse Autoriteit (PA). Die kreeg het beheer over de Gazastrook en de A- en B-gebieden op de Westoever. De C-gebieden, met slechts weinig inwoners, vormden echter veruit het grootste deel en bleven onder beheer van Israël.
Deze nogal corrupte PA schreef echter pas in 2006 de volgende verkiezingen uit. Hamas kreeg toen de meerderheid in het parlement. Daardoor escaleerde het en volgde een bloedige interne strijd, waarbij Hamas de macht overnam in de Gazastrook.
De Tweede Intifada
In 2000 brak de Tweede Intifada uit in de Palestijnse gebieden. De aanleiding voor deze opstand was het bezoek dat de Israëlische oppositieleider Ariël Sharon bracht aan de Tempelberg. Die was voor Joden tot verboden gebied verklaard, hoewel het voor hen een nog oudere heilige plaats is. De moslims kwamen massaal in opstand en er braken rellen uit. De doden die daarbij vielen wakkerden het vuur nog meer aan.
Door de intifada namen ook de Palestijnse aanslagen in Israël weer toe. In 2001 was Sharon premier van Israël geworden. Toen er bij weer een islamitische zelfmoordaanslag tientallen doden en gewonden waren gevallen, viel het Israëlische leger de Westoever binnen en riep de noodtoestand uit.
Na de terugtrekking besloot Israël tot het bouwen van de muur tussen Israël en de Westoever en rond de Gazastrook. Pas in 2005 kwam er een einde aan de Tweede Intifada.
Vervolgens besloten de Palestijnse partijen om beter samen te werken. De PLO werd de spreekbuis voor de gezamenlijke partijen. De strijd tegen het Israëlisch bestuur over een groot deel van de Westoever en ook de terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen bleven belangrijke thema’s.
De nederzettingen in de Gazastrook
Vanwege de Oslo-akkoorden hadden de Palestijnen in 1993 zelf het bestuur over de Gazastrook gekregen. Maar de omstandigheden waaronder de Palestijnen leefden werden er niet beter op, terwijl Israël een deel van het bestuur in handen hield. Ook nam het aantal Joden toe dat in nederzettingen ging wonen.
Tijdens de Tweede Intifada liepen de Palestijnen in de Gazastrook steeds meer te hoop tegen deze nederzettingen. Het Israëlische leger moest die bewaken, en ook de wegen er naartoe. Premier Sharon van Israël besloot, in overleg met de Amerikaanse president George W. Bush, in 2004 tot ontruiming van de Joodse nederzettingen in de Gazastrook. Sharon hoopte op een kans op vrede door land voor vrede te ruilen. Het zou een illusie blijken.
De bevolking van Israël leek aanvankelijk voorstander, maar toen de ontruiming van de nederzettingen begon, ontstond er grote onrust. Vooral toen de bewoners van de nederzettingen onder dwang uit de Gazastrook werden weggehaald, leidde dat tot veel protest in Israël, met name onder orthodoxe Joden.
In 2005 werden de laatste bewoners weggehaald en werd de Gazastrook in z’n geheel overgedragen aan de PA. Het bracht onder de Palestijnse inwoners een grote feestvreugde teweeg. Die werd overigens getemperd toen een vrachtwagen vol explosieven van Hamas ontplofte, met vele doden en gewonden tot gevolg.
Hamas aan de macht in de Gazastrook
Nadat Hamas de Palestijnse verkiezingen in 2006 had gewonnen, brak er een interne strijd los met Fatah. Bij die strijd vielen vele doden. De islamitisch geïnspireerde organisatie Hamas greep daarop in 2007 de macht in de Gazastrook. De PA en Fatah konden ter nauwer nood de macht op de Westoever vasthouden.
Om zijn macht te bevestigen vermoordde Hamas een aantal Fatah-leiders. Anderen sloegen daardoor op de vlucht. Israël en Egypte sloten daarop de grenzen met de Gazastrook. De regering in Gaza werd vervolgens door de hele wereld buitengesloten. Maar Hamas trok zich er niets van aan en begon in het geheim met z’n plannen om Israël binnen te kunnen vallen. Daarvoor bouwden ze letterlijk een ondergronds leger op door op grote schaal tunnels te bouwen. Een aantal tunnels liep onder de grenzen met Israël en Egypte door, waar beide landen later maatregelen tegen namen.
Hamas heeft maar één doel
Er woonden in 2007 zo’n 1,5 miljoen Palestijnen in de Gazastrook, onder slechte omstandigheden. De regering van Hamas deed niets om daar ook maar enige verbetering in te brengen. Haar doel was niet om de Gazastrook op te bouwen, maar om Israël af te breken. De moeilijke omstandigheden van de inwoners beschouwde Hamas als hun offer in de strijd tegen Israël.
Dat kwam deels ook door de beperkte invoer van goederen door Egypte en Israël. Maar ook door de strenge beperking van grensverkeer, om Hamasstrijders te kunnen weren. Een derde reden was dat Hamas voortdurend raketten afschoot op Israël. Op gezette tijden bombardeerde Israël dan in de Gazastrook weer doelen, waarbij vaak slachtoffers vielen. Door Hamas werden zij dan consequent als ‘martelaren voor de islam’ bestempeld. De media sprongen hier gretig op in, zodat Israël in de beeldvorming de schuld kreeg.
Door de aanvallen van Hamas op Israël en de Israëlische tegenaanvallen is de situatie in de Gazastrook alleen maar slechter geworden, terwijl de bevolking alleen maar toenam. Dit alles escaleerde toen Hamas in oktober 2023 een grote, goed voorbereide en onverwachte aanval op Israël uitvoerde, met grote gevolgen voor de inwoners van de Gazastrook. Daarop trok het Israëlische leger de Gazastrook binnen om een definitief einde te maken aan de terreur door Hamas.
UNRWA
In 1949 werd door de Verenigde Naties de afdeling UNRWA opgericht. Voluit heet deze afdeling de United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East. De afdeling richtte zich op de Palestijnse vluchtelingen die sinds de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog gevlucht waren uit het gebied van Israël. Dat gold niet alleen voor de vluchtelingen in de Palestijnse gebieden, maar ook voor hen die naar Jordanië, Libanon of Syrië gevlucht waren.
De afdeling had als doel om die vluchtelingen te ondersteunen die tussen pakweg half 1946 en half 1948 in het gebied woonden tussen de Jordaan en de Middellandse Zee. Dat gold later ook voor de kinderen en kleinkinderen van die vluchtelingen. De VN ging aanvankelijk uit van zo’n 750.000 vluchtelingen in 1949, maar inmiddels is dat aantal opgelopen tot bijna 6 miljoen in 2023. En ook vandaag worden zij nog steeds bestempeld als ‘vluchtelingen’ en worden de steden in de Palestijnse gebieden nog steeds ‘vluchtelingenkampen’ genoemd. Terwijl de echte VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) hen al vele tientallen jaren geen vluchtelingen meer zou noemen…
Samenvatting belangrijke punten
- In 1993 werden de Oslo-akkoorden gesloten, waarbij de PA werd opgericht en verkiezingen werden gehouden. Toen pas in 2006 nieuwe verkiezingen kwamen, kreeg Hamas daarbij van de Palestijnse bevolking een meerderheid.
- De toestand in de Palestijnse gebieden bleef achter bij de hoop die ontstaan was na de eerste verkiezingen. Israël kreeg de schuld en nadat oppositieleider Sharon de Tempelberg bezocht braken rellen uit. Die waren de opmaat tot algemene gewelddadige protesten: de Tweede Intifada, die duurde tot 2005.
- Al snel na de Zesdaagse Oorlog waren veel Joden vanuit Israël naar de Palestijnse gebieden getrokken om daar (weer) te gaan wonen. Hun nederzettingen brachten echter ook veiligheidsproblemen met zich mee.
- In 2004 besloot premier Sharon van Israël om de nederzettingen in de Gazastrook te ontruimen. Dat leidde tot feestvreugde bij de Palestijnen, maar gaf gemengde gevoelens in Israël. Het idee van ‘land voor vrede’ bleek naderhand een totale illusie.
- Toen Hamas in 2006 de verkiezingen won, leidde dat tot een interne strijd met Fatah. Daarbij vielen vele doden. Hamas vermoordde een aantal leiders van Fatah en verjoeg anderen uit de Gazastrook. In 2007 nam Hamas daar de macht in handen.
- De opbouw van Gaza was voor Hamas niet relevant. Hamas had maar 1 doel, namelijk het vernietigen van Israël. Daarvoor werd een tunnelcomplex onder de hele Gazastrook aangelegd en werden jaarlijks duizenden raketten op Israël afgeschoten.
- Al in 1949 had de VN de UNRWA ingesteld als organisatie om de Palestijnse vluchtelingen op te vangen die vanwege de Onafhankelijkheidsoorlog gevlucht waren. Het ging volgens de VN toen om zo’n 750.000 mensen.
- De UNRWA hielp echter ook de kinderen en kleinkinderen, en is zo geheel verweven geraakt in de Palestijnse samenleving. Inmiddels gaat het daar om zo’n 6 miljoen Palestijnen waar de UNRWA zich voor inzet, die nog steeds steevast ‘vluchtelingen’ worden genoemd.
Hierna volgt nog deel 6 van deze reeks over de Palestijnse gebieden. Dat is het laatste deel, met een samenvatting en een conclusie.