In het vorige artikel, deel 2 van deze reeks, zagen we dat Israël zijn onafhankelijkheid uitriep in mei 1948. De volgende dag vielen legers van de omringende Arabische landen het gebied tussen Jordaan en Middellandse Zee binnen. De bedoeling was om de Joden te verdrijven en hele land weer islamitisch te maken. Immers een Joodse staat op islamitisch grondgebied was een blamage voor Allah.
Toch wist Israël de overwinning te behalen, met meer land dan in het Verdelingsplan van de VN (resolutie 181) was afgesproken. Zo’n 700.000 Palestijnen waren toen gevlucht, ofwel naar de Gazastrook, ofwel naar het gebied van de Westelijke Jordaanoever. Bij de wapenstilstand in 1949 hield Egypte de Gazastrook bezet en Transjordanië het gebied van de Westelijke Jordaanoever, inclusief het grootste deel van Jeruzalem en het historische centrum met de Tempelberg. Over deze bezettingen zweeg de VN overigens in alle talen.
Jordanië annexeert de Westelijke Jordaanoever
In 1950 annexeerde Jordanië het gebied van de Westelijke Jordaanoever, de ‘Westoever’. Daarbij kregen de daar wonende Palestijnen allemaal het Jordaans staatsburgerschap.
Jordanië was feitelijk een Palestijns gebied, dat eerder eeuwenlang deel uitmaakte van het Ottomaanse Syrië/Palestina. Er waren toen nog geen grenzen met het westelijk van de Jordaan gelegen gebied. De rivier de Jordaan en de Dode Zee werden pas in 1923 als grens beschouwd, toen het de Joden verboden werd in het gebied oostelijk daarvan te gaan wonen. De overgrote meerderheid van de bevolking van Jordanië was Palestijns. Toch gaven de Britten via politiek gekonkel de leiding in handen van Abdoellah I, van wie de familie uit Mekka kwam. Abdoellah was aanvankelijk emir, maar riep zich in 1946 uit tot koning.
De Jordaanse bezetting en annexatie van de Westoever pakte niet erg positief uit voor de daar wonende Palestijnen en vluchtelingen. De bevolking werd onderdrukt en klein gehouden, terwijl het Jordaanse leger er feitelijk de dienst uitmaakte. Het leidde ertoe dat koning Abdoellah een moordaanslag in Jeruzalem niet overleefde. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Talal, en een jaar later door zijn kleinzoon Hoessein.
Ook voor de daar wonende Joden was de Jordaanse bezetting een ramp. Ze werden gedwongen te vertrekken uit de hele Westoever en oostelijk Jeruzalem. Het werd ‘voor Joden verboden’. De Joodse wijk in oostelijk Jeruzalem werd daarbij geplunderd, alle synagogen werden verwoest en de wijk werd in brand gestoken. In de wereld werden geen protesten gehoord.
Koning Hoessein noemde Jeruzalem later ‘de tweede hoofdstad van Jordanië. Hij gaf in toespraken aan de hele Westoever, inclusief Jeruzalem, als onlosmakelijk deel van Jordanië te beschouwen. Veel Palestijnen in Jordanië vertrokken in die jaren naar de Westoever. Het leven was daar voor velen beter dan in Jordanië zelf.
De aanloop naar de Zesdaagse Oorlog
De omringende islamitische landen konden echter niet leven met het bestaan van Israël op gebied dat vroeger bij de islam had gehoord. Ze beschouwden het als een godslastering. Daarom nam de vijandschap nooit af en was er nog nooit een officiële vrede gesloten met Israël.
In de zestiger jaren escaleerden de vijandelijkheden opnieuw. Syrië probeerde op allerlei manieren om Israël te intimideren. Het regime liet guerrilla-aanvallen uitvoeren in Israël en beschoot het land vanaf de Golanhoogten. Ook liet Syrië het gerucht ontstaan dat Israël van plan zou zijn om de regering van Syrië omver te werpen.
Vanwege dat valse gerucht trokken Egyptische troepen begin mei 1967 de Sinaïwoestijn in, die eerder gedemilitariseerd was. Eind mei blokkeerde Egypte de Israëlische havenstad Eilat in het zuiden. Vervolgens sloot Jordanië zich bij Egypte aan en kwam het Jordaanse leger onder Egyptische aanvoering te staan.
Syrië had Palestijnen in Israël inmiddels opgeroepen om het land te verlaten, want het doel was (opnieuw) het ombrengen van de Joden en de totale vernietiging van Israël. Velen gaven hier gehoor aan.
Intussen had Israël aan Jordanië laten weten dat Israël zelf niet zou aanvallen, maar bij een Jordaanse aanval wel zou terugslaan. Zelfs na Jordaanse bombardementen en beschietingen op Israël, probeerde Israël met hulp van de VN nog tot een staakt-het-vuren te komen. Het mocht niet baten.
De Zesdaagse Oorlog
Op 5 juni 1967 bracht Israël de luchtmacht van Egypte een zware slag toe. Ook volgde een aanval op de Sinaïwoestijn, waar het Egyptische leger niet op berekend was. Ze moesten zich al de volgende dag terugtrekken tot zelfs achter het Suezkanaal. Het zware materieel bleef in de woestijn achter.
Op 7 juni werd Jeruzalem geheel door het Israëlische leger ingenomen. Dezelfde dag nog viel ook de Westoever in handen van Israël, en moest het Jordaanse leger zich terugtrekken achter de Jordaan.
Om een definitief einde te kunnen maken aan de Syrische dreiging vanaf de hoogvlakte van Golan, wilde de Israëlische generaal Dayan ook dat gebied veroveren. Dat ging ten koste van vele verliezen, maar op 10 juni had Israël ook de Golanhoogten veroverd.
De strijd had slechts 6 dagen geduurd en was een grote overwinning geworden voor Israël. Op 10 juni 1967 had Israël heel Jeruzalem en de Westoever veroverd, die 17 jaar eerder door Jordanië waren geannexeerd. Ook hield Israël de op Syrië veroverde Golanhoogvlakte bezet. In 1981 annexeerde Israël dat gebied, om zo een veilige buffer te creëren.
Israël had de Sinaïwoestijn en de Gazastrook op Egypte veroverd en hield ook deze gebieden bezet.
De VN had het eerder bij de bezetting van de Westoever, Jeruzalem en Gaza niet nodig gevonden om terugtrekking van de Jordanese en Egyptische legers te eisen. Maar nu had Israël als door een wonder in slechts 6 dagen opnieuw de Arabische legers verslagen. Al deze bezette gebieden had Israël veroverd, zelfs inclusief de Golanhoogten en de Sinaïwoestijn. Nu vond de VN het plotseling echter wel nodig om met resolutie 242 terugtrekking van Israël te eisen. Dat was volgens de VN nu ineens de enige weg naar vrede in het Midden-Oosten.
Jeruzalem
Toen Israël de Westoever veroverde op Jordanië, vluchtten zo’n 200.000 Palestijnen naar Jordanië.
Na de verovering van Jeruzalem verklaarde Israël al snel dat Jeruzalem hun nieuwe ondeelbare hoofdstad zou worden. Dat werd overigens pas in 1980 officieel bekrachtigd. Daarmee verwees Israël naar hun koninkrijk in Bijbelse tijden.
Maar ook nu vond de VN dat dit niet toelaatbaar was en vaardigde de VN resoluties 476 en 478 uit. Toen jaren eerder de stad door Jordanië geannexeerd was kraaide daar geen haan naar. Zelfs niet toen dat deel van de stad voor Joden verboden werd. Ook niet toen Jordanië een afscheidingsmuur bouwde tussen het door Israël bestuurde vrij kleine westelijke deel van de stad en het veel grotere oostelijke deel…
Samenvatting belangrijke punten
- Tot 1923 bestonden er geen grenzen tussen het Palestijnse gebied ten oosten en ten westen van de rivier de Jordaan. De noordelijke en zuidelijke grenzen werden pas na de 1e Wereldoorlog met hulp van een liniaal op de kaart getekend. De VN gaf het bestuurlijke mandaat aan de Britten. Zij besloten in 1923 dat immigrerende Joden niet meer in het gebied ten oosten van de Jordaan mochten wonen. Daarmee werd de Jordaan een nieuwe grens.
- Na de 2e Wereldoorlog besloot de VN tot het Verdelingsplan (resolutie 181), waarin het westelijke Palestina werd opgedeeld in een Israëlisch en een Palestijns gebied. De Joden accepteerden het plan, de Palestijnen niet.
- Na de door Israël gewonnen Onafhankelijkheidsoorlog in 1948 bezette Egypte de Gazastrook. Jordanië bezette de Westoever en Oost-Jeruzalem.
- De VN hield zich stil over deze bezetting van de gebieden die de VN middels het Verdelingsplan aan de Palestijnen had toegewezen.
- In 1950 annexeerde Jordanië de Westoever en Oost-Jeruzalem en beschouwde het als horend bij Jordanië. De inwoners werden Jordaanse staatsburgers.
- De Joden moesten uit die gebieden vertrekken, die ‘verboden voor Joden’ werden verklaard.
- Veel inwoners uit het relatief arme Jordanië trokken daarop naar de meer welvarende Westoever.
- Begin 1967 namen de spanningen in het gebied toe. Arabische landen brachten hun legers in staat van paraatheid en Egypte blokkeerde de toegang tot de haven van Eilat. Israël riep Jordanië op om niet mee te doen aan een oorlog, maar Jordanië trok zich daar niets van aan. Syrië bestookte Israël regelmatig vanaf de hoogvlakte van Golan.
- In Juni 1967 schakelde de Israëlische luchtmacht de volledige luchtmacht van Egypte uit, en viel Israël de Egyptische legers in de Sinaï-woestijn aan. Die sloegen op de vlucht, waarop de Sinaï geheel in handen van Israël kwam.
- Israël veroverde de Westoever en Oost-Jeruzalem op Jordanië en de Golanhoogten op Syrië. De hele stad Jeruzalem werd de hoofdstad van Israël. Joden mochten er weer wonen.
- Nu vond de VN het ineens wel nodig om Israël op het matje te roepen, zowel over Jeruzalem als over de Westoever en de Gazastrook. Ineens sprak men daar over ‘bezetting’ van die gebieden, terwijl men daarvoor oorverdovend stil was.
Het vervolg van de ontwikkelingen komt in deel 4 van deze reeks aan de orde, over de Oslo-akkoorden, de PLO en de Palestijnse Autoriteit.
Dit artikel is op 26 juni 2024 eveneens verschenen op de website Bijbelse Bron.